Gan - nền tảng của sự sống

Gan – Nền tảng sự sống

Trong cơ thể chúng ta, ngoài da thì gan là cơ quan lớn nhất, đồng thời cũng một trong những cơ quan đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc duy trì sức khoẻ con người. Được ví như một nhà máy hiện đại và thông minh, gan là cơ quan chính xử lý và duy trì một loạt các hoạt động phức tạp khác nhau như: thanh lọc độc tố, chuyển hoá thức ăn và dự trữ nhiên liệu, bào chế một số chất đạm, chất mật, chất acid mỡ. Đây là một trong số ít các cơ quan chịu trách nhiệm cho việc kéo dài tuổi thọ và sự sống cho chọn người.

1. Mô tả về gan

Là cơ quan đặc biệt nhất của cơ thể, gan sở hữu nhiều chức năng đặc thù khác nhau bao gồm nội tiết, ngoại tiết, và giải độc cho cơ thể. Đồng thời cũng là cơ quan liên quan mật thiết nhất tới các bộ phận khác của cơ thể như phổi, thận, dạ dày. Tùy theo kích thước và trọng lượng của mỗi người, gan có cân nặng từ 1.200 đến 2.000 gram, trong đó gan phụ nữ thường nhỏ hơn gan đàn ông.

Gan là cơ quan rất đặc biệt và có nhiều chức năng đặc thù khác nhau

Bên cạnh đó, gan cũng là cơ quan duy nhất trong cơ thể cùng một lúc tiếp nhận máu từ 2 nguồn khác nhau: 30% từ tim và 70% từ tĩnh mạch cửa. Vì gan là cơ quan đầu tiên tiếp nhận các chất dinh dưỡng và hóa tố khác nhau hấp thụ từ hệ thống tiêu hóa nên gan đã trở thành “nhà máy lọc máu” chính và quan trọng nhất trong cơ thể. Thức ăn và tất cả các nhiên liệu sẽ phải đi qua gan trước để được thanh lọc và chế biến thành những vật liệu khác nhau. Ðây cũng là nguyên nhân chính mà ung thư từ nhiều cơ quan và bộ phận khác có thể lan sang gan một cách dễ dàng.

2. Vị trí của gan trong cơ thể

Thông thường, gan nằm dưới lồng ngực phải, cách phổi bởi hoành cách mô và được bảo vệ bởi xương sườn. Người ta chia lá gan thành 8 khúc dựa vào những phân phối của mạch máu. Do được bao bọc chung quanh bởi vỏ bên ngoài chứa đựng nhiều dây thần kinh, trừ dây thần kinh cảm giác nên nếu bị tổn thương, bệnh thường không gây ra nhiều sự đau đớn, chỉ trừ một số trường hợp khi gan bị “sưng phồng” lên, lớp vỏ bên ngoài bị kéo căng, gây ra những cơn đau nhẹ hoặc khó chịu ở vùng bụng trên nằm bên phải, giáp giới với lồng ngực dưới.

 3. Các chức năng chính của gan

Về cơ bản, gan đóng vai trò như một nhà máy chuyển hoá và tinh chế nhiên liệu. Tất cả các loại sản phẩm đi qua gan đều được lọc lựa và biến chuyển thành những loại mà cơ thể có thể dùng được rồi mang đi dự trữ, đồng thời loại bỏ ra khỏi máu các chất độc hại sinh ra từ các bộ phận khác của cơ thể. Quá trình đó thể hiện 05 vai trò chính của gan:

a/ Chuyển hoá chất đường

Ðường là nguồn năng lượng chính cho óc, hồng huyết cầu, bắp thịt và thận. Khi cơ thể không thể chuyển hoá và hấp thụ thực phẩm, sự cung cấp nhiên liệu từ hệ thống tiêu hóa bị gián đoạn, sự sống còn của các tế bào và cơ quan kể trên sẽ hoàn toàn lệ thuộc vào gan. Trong thời gian “nhịn ăn” này, gan là cơ quan chính chế tạo và cung cấp chất đường cho cơ thể, nhất là cho óc. Khi gan bị chai, khả năng biến hóa chất đường bị tổn thương dễ đưa đến sự thăng giảm thất thường của chất đường trong máu.

b/ Sản xuất và chuyển hoá chất acid béo

Acid béo là một trong những nguồn năng lượng quan trọng nhất được dự trữ trong cơ thể chúng ta và cũng là thành phần cơ bản của nhiều loại mỡ quan trọng. Các loại mỡ này có thể được so sánh như những viên gạch của một căn nhà. Vì thế, khi gan bị tổn thương, “nhà” sẽ bị rạn nứt, dễ đổ vỡ. Gan cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc tiếp thu và biến chế các chất mỡ và cholesterol đến từ thức ăn thành những chất đạm mỡ. Những chất mỡ này không những chỉ là những nguồn nguyên liệu quý báu khi đói, mà còn là những thành phần cơ bản của nhiều chất hóa học và kích thích tố khác nhau. Sự điều chỉnh các chất mỡ này là một trong những yếu tố quan trọng bảo vệ cơ thể chúng ta trước nhiều bệnh tật.

c/ Bào chế và thoái biến chất đạm

Gan là cơ quan chính trong việc bào chế và thoái biến chất đạm. Mỗi ngày gan bào chế khoảng 12g chất albumin, một trong những chất đạm quan trọng nhất trong cơ thể. Ngoài nhiệm vụ duy trì áp suất thể tích, chất albumin này là những “xe vận tải” chuyên chở nhiều chất hóa học khác nhau. Khi gan bị chai, chất albumin giảm dần, dễ đưa đến phù thủng. Ngoài ra, gan là cơ quan chính bào chế những yếu tố đông máu. Khi gan bị viêm lâu năm, sự đông đặc của máu trở nên khó khăn, người bệnh dễ bị chảy máu. Hơn nữa, khi thiếu chất đạm, bệnh nhân viêm gan sẽ dễ bị nhiễm trùng và các vết thương sẽ khó lành hơn.

d/ Thanh lọc độc tố

Gan và thận là hai cơ quan chính trong cơ thể có khả năng loại bỏ các độc tố. Những độc tố dễ tan trong nước sẽ được loại qua thận. Những độc tố tan trong mỡ sẽ được biến chế bởi những tế bào gan thành những chất kém nguy hiểm hơn, hoặc dễ hòa tan trong nước hơn. Khi gan bị chai, những độc tố sẽ ứ đọng lại trong cơ thể.

e/ Tổng hợp chất mật

Chất mật sau khi được chế tạo trong tế bào gan, sẽ được cô đọng và dự trữ trong túi mật. Sau mỗi bữa cơm, chất mật sẽ theo ống dẫn mật đi xuống tá tràng, trà trộn với thức ăn và giúp cơ thể nhũ hóa các chất béo. Khả năng sản xuất chất mật của người bị chai gan sẽ từ từ giảm dần gây ra trở ngại trong vấn đề hấp thụ chất mỡ và chất béo. Vì thế, họ sẽ dần dần mất ký rồi trở nên thiếu dinh dưỡng cũng như thiếu những vitamins tan trong mỡ như vitamin A, D, E, K.

4. Những loại bệnh nào liên quan đến gan?

Theo số liệu thống kê cho thấy Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ người mắc bệnh và tử vong do các bệnh về gan cao nhất thế giới. Số bệnh nhân mắc các bệnh xơ gan, ung thư gan liên quan tới virus viêm gan B, virus viêm gan C chiếm 80%, số người chết hàng năm do biến chứng xơ gan giai đoạn nặng hoặc ung thư gan, với số người tử vong hàng năm chiếm trên 100.000 người.

Quá trình thoái hoá của gan

Hiện tại, có rất nhiều loại bệnh liên quan đến gan, bao gồm cả tự phát cũng như do ảnh hưởng của các yếu tố từ môi trường bên ngoài. Tuy nhiên, người ta chia các loại bệnh liên quan đến gan thành 06 nhóm chính:

• Viêm gan siêu vi
• Xơ gan
• Các rối loạn về gan ở trẻ em
• Sỏi mật
• Các rối loạn liên quan đến bia rượu
• Ung thư gan

5. Những ai dễ trở thành đối tượng của bệnh gan?

Tất cả mọi người đều có thể trở thành đối tượng của bệnh gan, bao gồm cả người lớn, trẻ nhỏ, cả nam và nữ. Tuy nhiên, nam giới và những người ở độ tuổi trung niên thường có nguy cơ mắc các bệnh về gan cao hơn. Đặc biệt là những người ít vận động, thường xuyên uống rượu bia và có thói quen ăn uống không khoa học.

6. Các triệu chứng và dấu hiệu của bệnh gan?

Bệnh gan có rất nhiều biểu hiện khác nhau, nếu bạn đã có những triệu chứng dưới đây thì nguy cơ bạn mắc các bệnh về gan là rất cao:

• Da và mắt thay đổi màu sắc bất thường, trở nên vàng. Dấu hiệu này gọi là hoàng đản và thường là dấu hiệu đầu tiên, đôi khi là dấu hiệu duy nhất của bệnh gan.
• Nước tiểu sậm màu.
• Phân xám, vàng hoặc bạc màu .
• Nôn ói, ói mửa hoặc chán ăn.
• Ói ra máu, đi cầu phân đen hoặc có máu. Xuất huyết tiêu hóa có thể xuất hiện khi các bệnh gan gây ra tắc nghẽn dòng máu qua gan. Sự chảy máu dẫn đến đi cầu ra máu hay phân đen,
• Bụng căng chướng. Bệnh gan có thể gây ra bụng báng do ứ đọng dịch trong khoang ổ bụng.
• Ngứa kéo dài và lan rộng.
• Thay đổi cân nặng bất thường: trọng lượng cơ thể tăng hoặc giảm quá 5% trong vòng 2 tháng.
• Đau bụng.
• Các rối loạn giấc ngủ, tâm thần và hôn mê xuất hiện ở bệnh gan nghiêm trọng. Các hậu quả này là do sự ứ đọng các chất độc trong cơ thể gây tổn thương chức năng của não.
• Mệt mỏi hoặc giảm khả năng chịu đựng.
• Mất sự ham muốn tình dục hay khả năng tình dục.

7.  Cách phòng ngừa bệnh gan.

Theo các chuyên gia y tế về tiêu hóa – gan mật, mặc dù có nhiều bệnh gan không thể phòng ngừa được, con người vẫn có nhiều cách để bảo vệ gan ít tổn thương nhất. Một lối sống lành mạnh, hạn chế các chất độc hại, tiêm phòng các bệnh viêm gan do virus sẽ làm giảm nguy cơ mắc bệnh gan. Và đặc biệt với người đã nhiễm bệnh điều cần làm là tăng cường sức khỏe và tính đề kháng của cơ thể bằng chế độ ăn uống, chú ý đến các loại thực phẩm có lợi cho gan. Cần chú ý đến các bài thuốc có nguồn gốc từ thiên nhiên đã được nhiều năm nghiên cứu, kiểm nghiệm lâm sàng và cấp phép từ cơ quan chức năng uy tín. Các loại thảo được này có hiệu quả đặc biệt với các bệnh về gan, lành tính, an toàn khi sử dụng lâu dài và vừa với túi tiền của nhiều người.